طرح اصلاح قانون مجازات اخلالگران در نظام اقتصادی کشور
باسمه تعالی
ریاست محترم مجلس شورای اسلامی
احتراماً طرح ذیل که به امضای ۴۵ نفر از نمایندگان رسیده است، جهت طی مراحل قانونی تقدیم میشود.
اعلام وصول : 31 / 01 / 1400
شماره ثبت : 445
مقدمه (دلایل توجیهی):
بسم الله الرحمن الرحیم
طرح اصلاح قانون مجازات اخلالگران در نظام اقتصادی کشور
مقدمه توجیهی :
در شرایط جنگ اقتصادی همه جانبه دشمنان نظام جمهوری اسلامی که از آن به عنوان تروریسم اقتصادی یاد میشود، اتخاذ سیاست جنایی تقنینی، اجرایی و قضایی به عنوان رویکرد جامع میتواند در تحقق امنیت اقتصادی جامعه مؤثر باشد. این سیاست جنایی جامع، باید مشتمل بر مؤلفه هایی مانند قانونگرایی، شدت و قطعیت مجازات، رعایت حقوق دفاعی متهمان و برخورداری آنان از تضمین های دادرسی عادلانه باشد. قانون مجازات اخلالگران در نظام اقتصادی مصوب ۱۳۶۹ با اصلاحات و الحاقات بعدی ، با حدود ۳۰ سال قدمت، از جمله قوانینی است که برخی از عناصر سیاست جنایی از جمله شدت و قطعیت مجازات و رسیدگی در دادگاههای انقلاب اسلامی را پیش بینی کرده است. پیچیده شدن مناسبات اقتصادی و تغییرات بعدی در قوانین شکلی و ماهوی سبب شد که در سال ۱۳۹۷ با کسب اجازه از محضر رهبر انقلاب، دادگاههای ویژهای جهت رسیدگی به جرایم موضوع قانون مذکور تشکیل شود. عملکرد این دادگاهها دارای موافقان و مخالفانی است، از جمله مهمترین ایرادات به رسیدگی دادگاههای مذکور که مورد تأکید منتقدان قرار گرفته است، محروم شدن متهمان از تضمین های مقرر در قانون آیین دادرسی کیفری از قبیل حق دسترسی به وکیل بود که خوشبختانه در تمدید استجازه در سال ۱۳۹۹ این نقیصه رفع شد. علیهذا؛ با توجه به محدودیت زمانی استجازه و تأکید رهبر معظم انقلاب نسبت به طی مسیر قانونگذاری در خصوص موارد مذکور در استجازه، انجام اصلاحاتی در قانون مجازات اخلالگران در نظام اقتصادی اجتناب ناپذیر است.طرح حاضر در راستای دایمی شدن احکام مقرر در استجازه و تبدیل آن به قانون تدوین شده است و با توجه به محدودیت زمانی استجازه و اهمیت موضوع ، اقتضای بررسی با قید دو فوریت دارد.
*** از جمله اصلاحات به عمل آمده در قانون مجازات اخلالگران در نظام اقتصادی که در این طرح مورد توجه قرار گرفته است ، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
در ماده (۱) قانون مجازات اخلاگران در نظام اقتصادی، هر چند ابهاماتی مانند عدم تعیین ضابطه روشن در مورد نحوه تشخیص اخلال کلان یا عمده وجود دارد، اما به جهت فوریت امر و اینکه اصلاح ماده (۱) قانون نیازمند بررسی طولانی در حوزه های مختلف اقتصادی است، در ماده (۱) این قانون اصلاحی صورت نگرفته ولیکن ماده (۲) به جهت رفع خلاء های موجود که استجازه بر همین اساس انجام شده است تغییراتی صورت گرفته و جایگزین ماده ۲ قبلی شده است. از جمله سایر موارد اصلاحی میتوان به حفظ و تأکید بر تضمین های قانون آیین دادرسی کیفری، روزآمدکردن مجازات انفصال از خدمات دولتی، طراحی ساختار و نحوه رسیدگی شعب ویژه با تعدد قاضی و با حضور مشاور اقتصادی، قطعی بودن مجازات کمتر از درجه چهار، رسیدگی توأمان به مجازات شرکاء و معاونان جرم و اتهامات متعدد مرتکبان جرایم اخلال کلان در نظام اقتصادی، نظارت معاون اول قوه قضائیه و تشخیص موارد کلان و عمده توسط وی و به طور کلی، درج تمام احکام استجازه سال ۱۳۹۹ در قانون، اشاره نمود. متن اصلاحی طرح به شرح زیر است :
طرح اصلاح قانون مجازات اخلالگران در نظام اقتصادی کشور
ماده1- تبصره بند(ز) ماده(1) قانون مجازات اخلالگران در نظام اقتصادی کشور مصوب 1396 با اصلاحات و الحاقات بعدی حذف شد.
ماده2- ماده (2) قانون مجازات اخلالگران در نظام اقتصادی کشور مصوّب 1369 و الحاقات بعدی به شرح زیر اصلاح شد:
«ماده 2 - هر شخصی که مرتکب یکی از رفتارهای موضوع ماده (1) این قانون شود، علاوه بر محکومیت به ردّ مال و پرداخت جزای نقدی معادل یک تا دو برابر مال و عواید تحصیل‌شده از جرم و ضبط اموال یا عواید تحصیل‌شده از ارتکاب همان جرم، به مجازات های زیر محکوم می شود:
الف ـ چنانچه رفتار مرتکب مشمول عنوان افساد فی‌الارض باشد، اعدام؛
ب- چنانچه رفتار مرتکب به منظور ضربه زدن یا مقابله با نظام جمهوری اسلامی ایران یا با علم به مؤثر بودن در ایجاد نتایج مذکور واقع شده باشد، حبس درجه دو یا سه؛
پ ـ چنانچه رفتار مرتکب از شمول بند الف این ماده خارج باشد و بدون مقاصد مذکور در بند ب این ماده انجام شده باشد، حبس درجه پنج؛
ت ـدر مواردی که اخلال موضوع هر یک از موارد مذکور در بندهای هفتگانه ماده (1)عمده یا کلان یا فراوان نباشدو از شمول بند (الف و ب) این ماده خارج باشد، حبس درجه شش؛
تبصره1 -در مواردی که اقدامات مذکور در بندهای ماده(1) این قانون از طرف شخص یا اشخاص حقوقی اعم از خصوصی یا دولتی یا نهادها و یا تعاونیها و غیر آنها انجام گیرد فرد یا افرادی که در انجام این اقدامات عالماً و عامداً مباشرت و یا شرکت و یا به گونه‌ای دخالت داشته‌اند بر حسب این که‌اقدام آنها با قسمت اول یا دوم ماده(2) این قانون منطبق باشد به مجازات مقرر در این ماده محکوم خواهند شد و در این موارد، مدیر یا مدیران و بازرس یا بازرسان و به طور کلی مسئول یا مسئولین ذیربط که به گونه‌ای از انجام تمام یا قسمتی از اقدامات مزبور مطلع شوند مکلفند در زمینه جلوگیری از آن یا آگاه ساختن افراد یا مقاماتی که قادر به جلوگیری از این اقدامات هستند، اقدام فوری و مؤثری انجام دهند و کسانی که از انجام تکلیف مقرر در این تبصره‌خودداری کرده یا با سکوت خود به تحقق جرم کمک کنند معاون جرم محسوب و حسب مورد به مجازات مقرر برای معاون جرم محکوم می‌شوند.
تبصره 2 - مقررات مرتبط با شروع به جرم، علنی بودن دادگاه، وکالت در دعاوی، اعلام هویت متهمان و محکومان، ترتیب رسیدگی دادگاه، مواعد ناظر بر ابلاغ و اعتراض، نوع قرار تأمین و اعتراض به آن و سایر مواردی که در این قانون به آنها تصریح نشده است، حسب مورد تابع مقررات مندرج در قانون مجازات اسلامی و قانون آیین دادرسی کیفری است. انتشار مفاد آرای قطعی محکومان پرونده‌های جرایم موضوع این قانون، با ذکر مشخصات و سمت آنان، در درگاه ملّی قوه قضائیه الزامی است.
تبصره3 - چنانچه رفتار مرتکب جرایم مذکوردر این قانون، مشمول بندهای (الف) و (ب) ماده (2) این قانون باشد، علاوه بر مجازات مقرّر، حسب مورد به انفصال دائم از خدمت عمومی یا دولتی یا محرومیت دائمی از اشتغال به شغل یا حرفه مربوطه نیز محکوم میشود و چنانچه رفتار وی مشمول بندهای (پ) و (ت) این ماده باشد، علاوه بر مجازات مقرّر، حسب مورد به انفصال موقت از خدمت عمومی یا دولتی یا محرومیت موقت از اشتغال به شغل یا حرفه مربوطه به مدت شش‌‌ماه تا دو سال محکوم میشود.
تبصره4 ـ در کلیه جرایم موضوع بندهای الف، ب و پ ماده (2) این قانون، استفاده از نهادهای ارفاقی از قبیل تعلیق اجرای مجازات، نظام نیمه‌آزادی و آزادی مشروط ممنوع است، مگر آنکه مرتکب اقدام به ردّمال و عواید ناشی از جرم و جبران خسارات وارده نماید و یا در معرفی شریک یا معاون جرم یا کشف ادله یا اموال ناشی از جرم همکاری مؤثر کرده باشدکه در این صورت دادگاه میتواند با رعایت مقررات قانونی، مرتکب را مشمول نهادهای ارفاقی نماید. »
ماده3 ـ یک ماده به شرح زیر به عنوان ماده(3) به قانون الحاق میشود:
«ماده3- به جرایم مرتکبان جرایم موضوع بندهای (الف)، (ب) و (پ) ماده (2) این قانون، در شعب ویژه دادگاه انقلاب مستقر در تهران و به تشخیص رئیس قوه‌قضائیه، در شعب ویژه دادگاه انقلاب مستقر در مراکز استان‌ها رسیدگی می شود و رسیدگی به جرایم موضوع بند (ت) این ماده، در دادگاه کیفری دو محل وقوع جرم به عمل می‌آید. شعب ویژه دادگاههای انقلاب مستقر در تهران، دارای صلاحیت کشوری و در مراکز استان‌ها، دارای صلاحیت محلی در استان مربوطه می‌باشند. ارجاع پرونده به شعب ویژه مستقر در تهران و مراکز استان‌ها، با نظارت و تشخیص معاون اول رئیس قوه قضائیه صورت می‌پذیرد. »
ماده4ـ یک ماده به شرح زیر به عنوان ماده(4) به قانون الحاق میشود:
«ماده4 ـ شعب ویژه دادگاههای انقلاب موضوع این قانون، دارای رئیس و دو مستشار قضایی و دو مشاور اقتصادی می‌باشند. دادگاه با حضور رئیس و یک مستشار قضایی و یک مشاور اقتصادی رسمیت می‌یابد. دادگاه پس از اخذ نظریه مشورتی مشاور اقتصادی مبادرت به انشاء رای می‌کند. قضات شعب ویژه، توسط رئیس قوه قضائیه و از بین قضاتی که حداقل 20 سال سابقه خدمت قضائی دارند و شایستگی آنان برای این امر با رعایت تجربه و تخصّص و جهات دیگر محرز باشد، انتخاب می‌شوند. مشاوران اقتصادی دادگاههای مذکور از بین افراد واجدصلاحیت، تخصص و تجربه در زمینه‌های پولی و بانکی، بورس، بیمه، گمرک، حسابداری، حسابرسی و سایر زمینه‌های مرتبط با پرونده‌های موضوع این قانون، توسط رئیس قوه‌قضائیه برای مدت دو سال منصوب می‌شوند و انتخاب مجدد آنان بلامانع است. رسیدگی به کلیه جرایم موضوع این قانون، به نحو فوری و خارج از نوبت صورت می‌پذیرد.»
ماده5 ـ یک ماده به شرح زیر به عنوان ماده(5) به قانون الحاق میشود:
«ماده5 ـ به کلیه اتهامات شرکا و معاونان جرم و نیز اتهامات متعدد هر یک از متهمان در صورتی که مرتبط با اتهام اخلال در نظام اقتصادی موضوع صلاحیت شعب ویژه باشد، به نحو توأمان حسب مورد در شعب ویژه رسیدگی میشود. در این موارد شعب ویژه، دارای صلاحیت‌های ذاتی دادگاه انقلاب، کیفری یک و کیفری دو می‌باشند. »
ماده6 ـ یک ماده به شرح زیر به عنوان ماده(6) به قانون الحاق میشود:
«ماده6 ـ مجازات‌های تعزیری درجه چهارو بالاتر و نیز مجازات افساد فی الارض در پرونده‌های موضوع صلاحیت شعب ویژه، قابل فرجام‌خواهی در دیوان عالی کشور می‌باشد و در سایر موارد قطعی است. »
ماده7 ـ یک ماده به شرح زیر به عنوان ماده(7) به قانون الحاق میشود:
«ماده 7 ـ آیین‌نامه اجرایی موضوع این قانون در خصوص مواردی از قبیل نحوه بکارگیری مشاوران اقتصادی دادگاه، محل استقرار شعب ویژه و ضوابط و نحوه نظارت بر ارجاع پرونده و فعالیت آنها، ظرف سه ماه از تاریخ لازم‌الاجراء شدن این قانون، توسط معاونت حقوقی و امور مجلس قوه قضائیه تهیه و به تصویب رئیس قوه قضائیه می‌رسد. »
ماده8 ـ یک ماده به شرح زیر به عنوان ماده(8) به قانون الحاق میشود:
«ماده 8 ـ رسیدگی به کلیه پرونده‌هایی که تا قبل از تاریخ لازم‌الاجراء شدن این قانون در شعب ویژه موضوع استجازه مقام رهبری مطرح و هنوز منتهی به صدور حکم نشده است، وفق مقررات این قانون ادامه می‌یابد. »
